شکستگی و دررفتگی

شکستگی زمانی حاصل می‌شود که یک استخوان می‌شکند. برخی از شکستگی‌ها کامل هستند، برای مثال زمانی که یک استخوان بلند (نظیر استخوان ران) از وسط می‌شکند؛ در حالی که در برخی شکستگی‌های دیگر ممکن است تنها بخشی از استخوان درگیر شود، مانند شکستگی ترکه‌ای مچ دست در دوران کودکی.

انواع شکستگی:

• شکستگی بسته که در آن هیچ بریدگی در پوست وجود ندارد.

• شکستگی باز، که استخوان شکسته، پوست را برش می‌دهد یعنی همراه با شکستگی یک زخم وجود دارد.

• شکستگی پیچیده، که در آن یک عضو دیگر نیز درگیر است، مانند شکستگی جمجمه همراه با فشار بر روی مغز یا شکستگی دنده با آسیب ریه.

دررفتگی زمانی رخ می‌دهد که استخوان، در یک مفصل از وضعیت طبیعی خود خارج می‌شود. برخی از مفاصل، بیشتر در معرض دررفتگی قرار دارند مانند شانه یا انگشت. به طور کلی، مدیریت و اقدامات لازم برای دررفتگی کاملا مانند شکستگی است.

در آسیب‌هایی که شکستگی با دررفتگی همراه است باید با احتیاط بیشتر درمان صورت گیرد. بخش آسیب دیده را با استفاده از پد ثابت کنید و مصدوم را در وضعیتی که راحت‌تر است، قرار دهید. در یک ناحیه دور افتاده یا جایی که رسیدن آمبولانس یا مراقبت‌های پزشکی چند ساعت طول می‌کشد، امدادگران آموزش دیده ممکن است برای کاهش درد و گرفتگی عضلات از روش‌های ساده بی‌حرکت‌سازی استفاده کنند. در چنین مواردی، برای جلوگیری از به خطر افتادن جریان خون یا اعصاب اندام آسیب دیده (دنبال بی‌حرکت‌سازی)، باید حتما گردش خون اندام درگیر را با دقت زیاد بررسی و چک کنید.

علائم و نشانه‌ها

• درد (شدید یا متوسط، بسته به محل آسیب)
• تورم
• بدشکلی (دفورمیتی) ناحیه آسیب دیده هنگام مقایسه با سمت سالم
• از دست دادن عملکرد طبیعی بخش آسیب دیده
• تغییر رنگ پوست یا کبودی
• ایجاد زخم در صورت شکستگی باز
• بروز نشانه‌ها و علایم شوک ( به فصل شوک مراجعه کنید)
• تغییر حس عضو، مثلا احساس گزگز در صورتی که عصب تحت فشار باشد یا احساس ساییدگی در صورتی که انتهای استخوان آسیب دیده به هم مالیده شود

اقدامات گام به گام

1. هرگونه خونریزی را کنترل کنید

• اگر زخم وجود دارد، خونریزی را بررسی کنید. معمولا خونریزی شدید نیست زیرا عروق خونی مجاور، از طرف استخوان جا به جا شده و بافت‌های نرم، تحت فشار قرار می‌گیرند.
• در اطراف زخم یا بالا و پایین آن، از پد استفاده کنید.

مستقیما برروی زخم فشار وارد نکنید.

• از پانسمان شل روی ناحیه زخم استفاده کرده و آن را بانداژ نمایید. از هرگونه فشار مستقیم برروی زخم یا استخوان شکسته بپرهیزید.

با شماره 115 تماس بگیرید.

2. قسمت آسیب دیده را بی‌حرکت سازید

• با حمایت و بی‌حرکت‌سازی قسمت آسیب دیده، درد و خطر آسیب بیشتر را کاهش دهید.

• برای ثابت سازی اندام آسیب دیده، می‌توانید از اندام‌های سالم بدن استفاده کنید (انگشت با انگشت یا هر دو ران به یکدیگر). در صورت دسترسی آسان به آمبولانس، ممکن است این کار لازم نباشد.

3. مصدوم را در راحت‌ترین وضعیت قرار دهید

• به مصدوم کمک کنید بدون هیچ حرکت غیرضروری، در راحت‌ترین وضعیت قرار گیرد. از پتو، بالش یا لباس برای راحتی کلی و مراقبت مصدوم استفاده کنید.
• با استفاده از حوله ولباس‌های نرم، بالش، پتو و …، پدهای نرمی را اطراف ناحیه آسیب دیده و نزدیک گودی‌های بدن قرار دهید.
• در صورتی که شما برای انجام آتل‌گیری آموزش دیده‌اید، می‌توانید تا رسیدن اورژانس ازپد یا آتل برای بی‌حرکت‌سازی محل آسیب دیده استفاده کنید.

از حرکت دادن غیرضروری مصدوم یا قسمت آسیب دیده، بپرهیزید.

4. درمان به منظور کاهش خطر شوک

• مصدوم را در حالت استراحت کامل، در راحت‌ترین وضعیت قرار دهید.
• لباس‌های تنگ را با حفظ حرارت بدن، شل کنید.
• به طور مکرر به مصدوم اطمینان دهید.

به مصدوم غذا یا مایعات ندهید، زیرا احتمالا برای درمان مصدوم، بی‌هوشی لازم است.

شکستگی فک یا صورت

شکستگی‌های فک و صورت بالقوه خطرناک‌اند و به اقدامات فوری پزشکی نیاز دارند و به ندرت امدادگر قادر به انجام کمک‌های قابل توجهی است. در صدمات صورت، مانند برخورد مشت، راکت یا سایر وسایل سخت، ممکن است به استخوان‌های گونه، پیشانی یا استخوان دور چشم صدمه وارد شود. این آسیب‌ها ممکن است با آسیب به سر یا آسیب جدی چشم همراه باشند که می‌توانند موجب از دست دادن دائمی بینایی شوند.

شکستگی یا دررفتگی فک ممکن است به دلیل از دست دادن توانایی بلع، به عوارض جدی راه هوایی منجر شود.

• اگر فرد بی‌هوش شد اما تنفس طبیعی داشت، مصدوم را در وضعیت ریکاوری قرار دهید، به گونه‌ای که سمت آسیب دیده رو به پایین باشد تا تخلیه مایعات از دهان به راحتی انجام شود.

با شماره 115 تماس بگیرید.

• از تمیز بودن راه هوایی تا رسیدن آمبولانس، اطمینان حاصل کرده و هرچند دقیقه وجود تنفس طبیعی را بررسی نمایید.
• اگر مصدوم هوشیار است، اجازه دهید در راحت‌ترین وضعیت (معمولا نیمه نشسته یا خوابیده با خم کردن سر به سمت آسیب دیده) استراحت کند. برای پاک کردن هرگونه خون، بزاق یا سایر ترشحات، به مصدوم یک پد یا پارچه تمیز بدهید.
• اگر به نظر می رسد فک دچار شستگی یا دررفتگی شده، اجازه دهید که مصدوم با یک یا هر دو دست، از قسمت آسیب دیده مراقبت کند.

شکستگی ترقوه یا دررفتگی مفصل شانه

مدیریت دررفتگی شانه و شکستگی استخوان ترقوه مشابه است زیرا هر دو آسیب، در مفصل شانه اختلال ایجاد می‌کنند و نگه داشتن بازو در سمت آسیب دیده نیاز به حمایت دارد. معمولا مصدوم با خم کردن سر به سمت آسیب دیده، شانه را پایین‌تر از سمت سالم قرار می‌دهد تا بتواند از بازوی آسیب دیده‌اش حمایت کند. درد معمولا شدید است و مصدوم باید از حرکات غیرضروری بپرهیزد.

• از یک بالش یا لباس تا شده استفاده کنید و به مصدوم اجازه دهید که وزن بازوی خود را در راحت‌ترین وضعیت، حمایت کند.

• نبض مچ دست را هر 10 دقیقه برای اطمینان از گردش خون مناسب بررسی کنید. درصورتی که قادر به پیدا کردن نبض مصدوم نیستید، از او بخواهید کمی موقعیتش را تغییر دهد تا نبض احساس شود.

با شماره 115 تماس بگیرید.

• به دلیل خطر آسیب به عروق خونی و اعصاب در شانه و قسمت بالای بازو، فورا ارزیابی بالینی را انجام دهید.
• اگر احتمالا رسیدن آمبولانس طول می‌کشد، به دقت بازو را با پارچه‌ای در زیر بغل یا با استفاده از اسلینگ بالا نگه دارنده یا اسلینگ بازویی، بسته به وضعیتی که مصدوم ترجیح می‌دهد، بی‌حرکت کنید.

شکستگی دنده‌ها

آسیب ممکن است موجب شکستگی یک یا چند دنده شود. همیشه و به ویژه هنگام تنفس یا سرفه، شکستگی دنده با درد همراه است. گاهی اوقات یک حرکت غیرطبیعی دیده می‌شود که یک بخش از قفسه‌سینه به سمت خارج حرکت می‌کند، در حالی که بخش مربوط در طرف مقابل، به داخل حرکت می‌کند؛ این حالت قفسه‌سینه شناور نامیده می‌شود. در یک آسیب شدید ریه، ممکن است مصدوم مشکلات تنفسی یا سرفه خونی داشته باشد.

• با حمایت مصدوم به وی کمک کنید در راحت‌ترین وضعیت (معمولا نیمه نشسته) قرار گیرد.

با شماره 115 تماس بگیرید.

• در صورت وجود درد شدید یا قفسه‌سینه شناور، امدادگر باید روی محل زخم، پد قرار دهد و روی پد از بانداژ مثلثی پهن به عنوان یک بند برای ثابت سازی بازو به دیواره قفسه‌سینه استفاده کنید. این کار باعث ثابت شدن قطعه شناور هنگام حرکت قفسه‌سینه می‌شود و آسیب داخلی بیشتر را محدود می‌کند. برای حمایت از بازو از یک اسلینگ بالا نگه دارنده در سمت آسیب دیده استفاده کنید.

شکستگی بازو

معمولا مصدوم برای کاهش درد ناشی از شکستگی بازو، از وزن آرنج و ساعد، حمایت می‌کند. این شکستگی به دلیل خطر فشار روی اعصاب و عروق خونی بزرگ (به ویژه شکستگی‌های نزدیک به مفاصل شانه و آرنج) از اهمیت زیادی برخوردار است. از حرکات غیرضروری بپرهیزید.

• به مصدوم کمک کنید در راحت‌ترین وضعیت (معمولا نشسته روی صندلی یا نیمه نشسته) قرار گیرد. اجازه دهید مصدوم بازوی آسیب دیده را روی یک بالش یا لباس تاشده قرار دهد و از آن مراقبت کند.
• نبض مچ دست را در هر 10 دقیقه برای اطمینان از گردش خون مناسب بررسی کنید.

با شماره 115 تماس بگیرید.

• اگر احتمالا رسیدن آمبولانس طول می‌کشد، با قراردادن پدهای نرم بین بازو و قفسه سینه، محل آسیب را بی‌حرکت کنید. پد را با استفاده از یک بانداژ باریک تاشده، اطراف دیواره قفسه‌سینه یا بالا و پایین محل آسیب ثابت کنید. از یک اسلینگ بالا نگه دارنده، با حداقل جابه‌جایی بازو آسیب دیده، استفاده کنید.

شکستگی یا دررفتگی آرنج

مفصل آرنج می‌تواند هنگام سقوط یا ضربه از کنار، آسیب ببیند. آسیب ممکن است در بازو یا مفصل آرنج باشد. به دلیل احتمال آسیب جدی به عروق خونی بزرگ و اعصاب اطراف مفصل آرنج، آسیب باید بدون تغییر وضعیت بازو، بی‌حرکت شود. معمولا مصدوم برای انتقال به بیمارستان، ارزیابی فوری پزشکی و تسکین درد، به آمبولانس نیاز دارد.

• به مصدوم کمک کنید در راحت‌ترین وضعیت قرار بگیرد (بنشیند یا دراز بکشد). معمولا مصدوم، دراز کشیدن به سمت سالم را انتخاب خواهد کرد و برای حمایت از ناحیه آسیب دیده، از بدن خود استفاده می‌کند.

با شماره 115 تماس بگیرید.

• برای حمایت بیشتر، از پدهای نرم بین بازو و بدن استفاده کنید و در محل قرارگیری مفصل آرنج روی کمر، پدهای اضافی قرار دهید. پدها را با استفاده از یک بانداژ باریک تاشده، دور تنه و روی بازوی آسیب دیده در بالا و پایین محل زخم، جهت ثابت سازی محل آسیب، ببندید.

• نبض مچ دست را هر 10 دقیقه برای اطمینان از گردش خون مناسب بررسی کنید. اگر مشکلی در نبض وجود داشت، ارزیابی بالینی فوری انجام دهید.

شکستگی ساعد یا مچ دست

این آسیب به ویژه در کودکان و سالمندان، بسیار شایع هستند. مچ دست اغلب زمانی آسیب می‌بیند که فرد روی دست خود بیفتد. معمولا مصدوم می‌تواند با دست سالم از دست آسیب دیده حمایت کند، اما هنگام انتقال مصدوم به بیمارستان یا مراجعه به پزشک، ممکن است به ثابت سازی اضافی نیاز داشته باشید.

• به مصدوم کمک کنید در راحت‌ترین وضعیت (معمولا نشسته با حمایت به وسیله طرف سالم) قرار گیرد. از یک بالش یا لباس لوله شده جهت حمایت از وزن اندام آسیب دیده و بی‌حرکت‌سازی آن استفاده کنید.
• یک ارزیابی بالینی فوری انجام دهید. اگر برای انتقال از آمبولانس استفاده نمی‌شود، معمولا برای جلوگیری از درد بیشتر و اسپاسم عضلانی، بی‌حرکت‌سازی بازو ضروری است.
• در زیر اندام، از آتل روزنامه‌ای تاشده و ناودانی شکل استفاده کنید. آتل را با قرار دادن بانداژ باریک در بالا و پایین محل آسیب نگه دارید و در صورت لزوم از بانداژ اضافی استفاده کنید.

• از اسلینگ بازویی برای حمایت و بی‌حرکت‌سازی بیشتر استفاده کنید.

شکستگی دست و دررفتگی انگشت

در بعضی از ورزش‌ها، آسیب دست و انگشتان رایج است. اگر چه جااندازی یک انگشت دررفته، برای از بین بردن درد و اسپاسم عضلانی وسوسه انگیز است، اما خطر به دام افتادن اعصاب کوچک و رگ‌های خونی وجود دارد و ممکن است منجر به بی‌حسی دائمی و از دست رفتن انگشت شود.

• از پد یا پارچه نرم در اطراف دست یا انگشت زخمی مانند دستکش زمستانی، استفاده کنید.
• از اسلینگ بالا نگه دارنده استفاده کنید. هنگام گره زدن، از تماس با دست یا انگشت بپرهیزید.

شکستگی‌های لگن، ران و ساق پا

آسیب‌های وارده به لگن یا اندام تحتانی می‌تواند به دلیل خطر آسیب به اعصاب عروقی خونی بزرگ، بسیار جدی باشد. معمولا درد شدید، گرفتگی عضلات و شوک وجود دارد. در مواردی که رسیدن آمبولانس طول می‌کشد، بهتر است برای حمایت اندام از پتو و بالش استفاده کنید.

• به مصدوم کمک کنید بدون حرکت دادن اندام آسیب دیده، دراز بکشد. مصدوم را در برابر گرما و سرمای شدید محافظت نمائید و برای حفظ دمای بدن، از یک پتو یا کت استفاده کنید.

با شماره 115 تماس بگیرید.

• اگر رسیدن آمبولانس بیش از یک ساعت طول می کشد، برای از بین بردن درد شدید و گرفتگی عضلانی، لازم است اندام را ثابت کنید. به خوبی تعدادی پد را بین پاهای مصدوم (فضاهای خالی بین زانوها و مچ پاها) قرار دهید. تنها اندام سالم را حرکت دهید و از حرکت دادن سمت آسیب دیده خودداری کنید. با استفاده از یک بانداژ باریک تا شده به شکل عدد هشت انگلیسی (8)، مچ پاها را کنار هم بی‌حرکت کنید.

شکستگی لگن و ران

• از بانداژ پهن تا شده اضافی در اطراف زانوها استفاده کنید.

شکستگی ساق

• مانند شکستگی لگن، از بانداژ پهن تاشده اضافی در اطراف زانوها استفاده کنید.
• ساق‌ها را با استفاده از بانداژ تاشده در بالا و پایین محل آسیب، بدون فشار روی شکستگی بی‌حرکت کنید.

شکستگی یا دررفتگی مفصل زانو

صدمه به زانو اغلب در تصادفات خودرو هنگام برخورد زانو به داشبورد و در ورزش‌هایی که احتمال برخورد وجود دارد، رخ می‌دهد. آسیب معمولا با درد و اسپاسم عضلانی شدید همراه است.

• اگر زانو دررفته یا کشکک زانو آسیب دیده است، از پد نرم و سبک روی مفصل زانو استفاده کنید. زیر زانو را برای کمک به کاهش درد و اسپاسم عضلانی، با لباس یا حوله لوله شده حمایت کنید. اگر امکان دارد، بدون افزایش درد، هر دو زانوی مصدوم را روی پدهای اضافی بالا نگه دارید.

با شماره 115 تماس بگیرید.

• در نواحی دورافتاده که رسیدن آمبولانس، بیش از یک ساعت طول می‌کشد، برای بی‌حرکت‌سازی مفصل، زانوی آسیب دیده را با استفاده از باندهای باریک تا شده در بالا و پایین مفصل ببندید.

شکستگی یا دررفتگی مچ یا انگشتان پا

اغلب تشخیص شکستگی یا رگ به رگ شدگی مچ پا، دشوار است و در موارد مشکوک، باید مانند شکستگی مدیریت شود. له شدگی پا (بخش بین مچ تا انگشتان) و انگشتان پا به وسیله یک جسم سنگین، می‌تواند بسیار دردناک و ناتوان‌ کننده باشد.

• به مصدوم کمک کنید دراز بکشد و به منظور کاهش درد و کاهش سرعت تورم، پا و مچ پا آسیب دیده را روی پد نرم بالا نگه دارید.

جز مواردی که به زخم باز در پا یا انگشتان پا مشکوک هستید، کفش، جوراب و غیره را خارج نکنید زیرا ممکن است موجب آسیب بیش‌تر شود.

• در صورت نیاز به بی‌حرکت‌سازی، از یک بالش یا پتو تاشده در دور پا و مچ پا استفاده کنید و برای نگه داشتن آن‌ها در محل، با دو باند باریک تا شده آن را ببندید.

• برای ارزیابی بالینی فوری اقدامات لازم را انجام دهید، یا با شماره 115 تماس بگیرید.