مدیریت بیماری
اورژانس‌های مغز و اعصاب
شوک، پاسخ بدن به استرس ناگهانی (برای مثال بیماری، آسیب، درد، ترس یا وحشت) است. اگر استرس نسبتا جزئی باشد (برای مثال بریدگی انگشت)، بدن به سرعت افزایش تقاضای اکسیژن را با افزایش سرعت تنفس جبران می‌کند. علاوه بر این، افزایش ضربان قلب موجب گردش اکسیژن اضافی در بدن و به ویژه در اندام‌های حیاتی از جمله خود عضله قلب، ریه‌ها و مغز می‌شود. برای افزایش تامین اکسیژن اعضای حیاتی، انقباض رگ‌های خونی کوچک‌تر در سراسر بدن اجازه می‌دهد تا خون از سطح پوست و دستگاه گوارش خارج شود و این باعث رنگ پریدگی، سرد و مرطوب شدن پوست همراه با تهوع یا استفراغ می‌شود. اگر بیمار از طریق زخم‌های بزرگ مقدار زیادی خون از دست دهد یا به علت استفراغ، اسهال، حمله گرمایی یا سوختگی دچار کم‌آبی شدید شود، با وجود افزایش ضربان قلب، بدن ممکن است قادر به جبران مایعات از دست رفته نباشد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، فرد ممکن است درجه‌ای از شوک را که شدید یا حتی تهدید کننده حیات باشد، تجربه کند که ناشی از کلاپس گردش خون است.
غش کردن وضعیتی است که در آن فرد هوشیاری خود را به علت تجمع خون در پاها و نرسیدن خون کافی به مغز، از دست می‌دهد و می‌تواند ناشی از ایستادن طولانی مدت در یک حالت (به ویژه در یک روز گرم) یا به دنبال درد یا یک ناراحتی عاطفی باشد. به احتمال زیاد فرد دچار حمله غش، نبض آهسته دارد.
علایم و نشانه‌ها
- تنفس سریع، ((گرسنگی هوا)) در شوک شدید
- نبض ضعیف و سریع در شوک
- نبض آهسته در غش کردن
- پوست رنگ پریده، سرد و مرطوب
- تهوع یا استفراغ
- اضطراب، گیجی و بی‌قراری
- تغییرات سطح هوشیاری
اقدامات گام به گام
- آسیب یا بیماری را ارزیابی و مدیریت نمایید
- بررسی سطح هوشیاری بیمار
بیمار بی‌هوش
- بیمار را به یک سمت برگردانید و راه هوایی او را باز و تمیز کنید.
- اگر تنفس عادی ندارد، احیای قلبی- ریوی را شروع کنید.
- خونریزی‌های واضح را کنترل کنید.
بیمار هوشیار
- به بیمار کمک کنید تا در راحت‌ترین وضعیت، ترجیحا درازکش قرار بگیرد.
- برای کمک به استراحت بیمار و دسترسی به اکسیژن بیشتر، لباس‌های تنگ نواحی گردن و کمر را شل کنید.
- سوختگی یا تاول را خنک کنید و زخم‌ها را با پانسمان استریل بپوشانید.
- به بیمار مکررا اطمینان بدهید، اما از صحبت در مورد هرگونه آسیب خودداری کنید
اغلب در شوک، فرد به آسیب‌های وارده آگاهی ندارد. به گونه‌ای برخورد نکنید که بیماری یا آسیب جدی رخ داده است، زیرا ممکن است به درجه شوک اضافه کنید.
- هرچند دقیقه سطح هوشیاری و دیگر علایم حیاتی را بررسی کنید و تغییرات را یادداشت کنید
- دمای بدن بیمار را حفظ کنید
- دمای بدن را (بسته به شرایط آب و هوا) تا جایی که ممکن است در حد طبیعی حفظ کنید. در صورت سرد یا مرطوب بودن هوا، برای کاهش اتلاف گرما یک پتو، کت یا روزنامه، زیر و روی بیمار قرار دهید. در صورت گرم بودن هوا، بیمار را در حد کم بپوشانید و در صورت امکان بدون حرکت دادن بیمار سایه ایجاد کنید.
ممکن است در یک روز گرم، سطحی که بیمار روی آن درازکشیده موجب آسیب بیشتر از جمله سوختگی سطحی شود. همیشه سطحی را که بیمار روی آن دراز کشیده، برای جلوگیری از خطر آسیب بیشتر، بررسی کنید.
- در صورت تشنگی شدید بیمار، لب او را یک پارچه مرطوب خیس کنید یا تراشه‌هایی از یخ را برای مکیدن به او بدهید.
از دادن مواد غذایی، مایعات یا مواد محرک مانند الکل و سیگار اجتناب کنید. در شوک شدید، بیمار قادر به هضم غذا نیست. از طرف دیگر ممکن است آسیب وارده نیاز به عمل جراحی (همراه با بی‌هوشی) داشته باشد.
- کمک‌های پزشکی درخواست کنید
- در وضعیت‌هایی که شوک، بیماری زمینه‌ای یا آسیب شدید وجود دارد، با اورژانس تماس بگیرید.
- در موارد جزئی مانند بریدگی انگشت، درجه شوک، شدید نخواهد بود و بیمار با یک دوره استراحت و اطمینان‌بخشی بهبود می‌یابد.
- هنگام بهبودی بیمار، توصیه‌های پزشکی و درمانی مربوط به بیماری یا آسیب را فراهم کنید.
- وقتی بیمار غش کرده است
- او را مانند بیمار دچار شوک مدیریت کنید. اما اگر بیمار هوشیار است و به شما پاسخ می‌دهد، برای افزایش بازگشت خون به قلب، پاهای او را بالا نگه دارید.
- اگر بیمار دچار تغییرات سطح هوشیاری شده است، او را به سمت برگردانید و راه هوایی او را تمیز و باز کنید.
در صورت ابهام در شدت وخامت وضعیت بیمار، همیشه با شماره 115 تماس بگیرید.
تشنج اغلب در دوران کودکی رخ می‌دهد. شایع‌ترین علت آن در کودکان زیر شش سال، تب بالا ناشی از عفونت شدید است. صرع یا حملات تشنجی در هر سنی دیده می‌شود و به علت فعالیت الکتریکی غیرطبیعی مغز رخ می‌دهد. انواع مختلفی از صرع وجود دارد که می‌تواند نسبتا خفیف یا شدید و طولانی باشد. بیماری به علایم گوناگونی مثل از دست دادن ناگهانی هوشیاری، انقباضات عضلانی غیرقابل کنترل یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد منجر می‌شود.
یک شکل خفیف از حمله صرعی به عنوان صرع کوچک یا حمله غایب شناخته شده است. در این حالت، بیمار به طور ناگهانی متوقف شده و بدون آگاهی از محیط اطراف یا خطرها، خیره می‌شود. پس از چند ثانیه بیمار به طور ناگهانی بهبود یافته و اگر هیچ چیز غیرعادی رخ نداده باشد، به فعالیت قطع شده اولیه ادامه می‌دهد. یک حمله صرعی کامل، شامل پرش و حرکات شدید اندام‌ها، انقباض عضلات صورت و خروج کف از دهان (به علت خروج بزاق از بین دندان‌ها قفل شده) به صورت غیرارادی است. حمله فقط چند دقیقه ادامه دارد ولی بهبودی بیمار ممکن است چند ساعت طول بکشد.
اگر بیمار صرعی می‌خواهد در شنا یا دیگر فعالیت‌های آبی شرکت کند، ضروری است فردی ماهر که علایم هشداردهنده حمله را تشخیص می‌دهد، همراه او باشد و در صورت لزوم امداد و نجات را به موقع انجام دهد. به طور کلی باقی ماندن بیمار در آب در طول حمله، امن است به شرط آنکه یک فرد دیگر سر و شانه‌های بیمار را بالاتر از آب نگه دارد. خارج کردن ناگهانی فرد در حال حمله از آب، هم برای بیمار و هم امدادگر خطرناک است اما انجام این کار هنگام پایان یافتن تشنج ساده‌تر و ایمن‌تر است.
علائم و نشانه‌ها
- پرش اندام‌ها یا انقباض صورت
- خروج کف از دهان
- از دست دادن هوشیاری
- از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع
- رنگ پوست آبی یا بنفش و لب‌های آبی (کبود) رنگ
- برافروختگی و خشکی پوست در یک کودک دچار تشنج ناشی از تب
اقدامات گام به گام
- از بیمار در برابر صدمات حفاظت کنید
- فورا ناحیه را از نظر خطرها بررسی و در صورت امکان آن‌ها را برطرف نمایید. وسایل را از فرد دور کنید و برای جلوگیری از سوختگی یا تاول، مراقب لوازم الکتریکی یا ظروف آشپزی باشید.
- اگر بیمار به دیوار یا وسایل سفت نزدیک است، برای جلوگیری از آسیب بیشتر، ناحیه را با لباس یا بالش بپوشانید.
بیمار را حرکت ندهید و سعی نکنید حرکات بیمار را مهار کنید زیرا ممکن است موجب شکستگی استخوان یا آسیب به بافت نرم شوید. سعی نکنید بین دندان‌های بیمار چیزی قرار دهید چون ممکن است به بافت‌های دهان آسیب برسد.
- تشنج یا صرع را مدیریت کنید
- تا پایان حمله کنار بیمار بمانید.
- اگر در یک محل عمومی هستید، تماشاگران را مدیریت کنید و به آن‌ها اطمینان دهید که حمله به زودی پایان خواهد یافت.
- لباس‌های تنگ ناحیه گردن و کمر بیمار را شل کنید، اما مراقب صدمات ناشی از ضربات اندام‌های باشید.
تا زمان هوشیاری کامل بیمار، از دادن هر نوع خوراکی یا نوشیدنگی خودداری کنید.
- قبل از هر اقدام مراقبلتی دیگر صبر کنید حمله به پایان برسد.
- پس از حمله تشنج، اقدامات لازم انجام دهید
- به محض پایان یافتن حرکات پرشی، سریعا بیمار بی‌هوش را به یک سمت برگردانید و راه هوایی را باز و تمیز کنید.
- در مواردی که بی‌اختیاری ادار یا مدفوع وجود دارد؛ بیمار را به آرامی با کت یا پتو بپوشانید.
- برگشت تنفس به حالت طبیعی را بررسی کنید.
- به بیمار اجازه دهید تا زمان بهبود کامل بخوابد، اما هر چند دقیقه پاسخ بیمار به تحریک یا صحبت را بررسی کنید.
اگر بیمار بدون پاسخ است، با شماره 115 تماس بگیرید.
- مراقبت‌ها و پیگیری‌هایی که در ادامه لازم است
- بیمار را از نظر داشتن گردن بند یا دست بند هشداردهنده صرع بررسی کنید.
- هرگونه جراحت و زخم در حال خونریزی را بررسی و سریعا درمان کنید (به فصل خونریزی مراجعه کنید).
- به بیمار اطمینان ببخشید که مجددا هوشیاری کامل به دست خواهد آورد.
- بیمار نباید رانندگی کند و تا رسیدن بیمار به خانه، فردی او را همراهی کند.
- به بیمار توصیه کنید برای گزارش دادن حمله و بررسی کافی بودن داروی تجویزی، با پزشک خود تماس بگیرد.
- اگر بیمار صرع دارد، به کمک‌های پزشکی یا آمبولانس نیاز ندارد مگر اینکه حمله بیش از پنج دقیقه طول بکشد یا حمله دوم رخ دهد. اگر این اولین باز است که حمله اتفاق افتاده، توصیه‌های پزشکی یا مراجعه به پزشک برای جلوگیری از عوارض بعدی، حیاتی و الزامی است.
- در کودکان، بیماران دیابتی یا زنان باردار به دلیل خطر عوارض باید فورا با اورژانس تماس گرفته شود.
تشنج ناشی از تب کودکان
اقدامات گام به گام
- از ایمنی کودک در برابر خطرات مطمئن شوید
- برای خنک شدن طبیعی پوست، لباس‌های کودک را درآورید
- قبل از برگرداندن کودک یا شیرخوار به یک سمت، صبر کنید تا تشنج به پایان برسد
- راه هوایی را تمیز و باز نمایید و برگشت تنفس به حالت طبیعی را بررسی کنید
در اسرع وقت برای مشاوره (قبل از بالا رفتن دوباره دمای بدن) با پزشک تماس بگیرید.
- ممکن است توصیه شود برای کنترل دما و جلوگیری از تشنج دوباره، مقداری دارو به بیمار بدهید.
از دادن هر نوع نوشیدنی تا زمان هوشیاری کامل کودک اجتناب کنید.
برای خنک کردن کودک، از وسایل مصنوعی مانند پنکه یا یک حمام سرد استفاده نکنید زیرا می‌تواند موجب بروز عوارض بعدی شود.
اجازه دهید دمای بدن به طور طبیعی کاهش یابد و در اسرع وقت توصیه‌های پزشکی را برای تشخیص مشکل و تجویز درمان پیگیری کنید.
سکته مغزی وضعیتی است که در آن، جریان خون بخشی از مغز، دچار اختلال می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از وجود لخته در عروق خونی باشد که خون‌رسانی به بافت مغز را مختل می‌کند. در صورت تشخیص سریع در مراحل اولیه، مراقبت بیمارستانی و استفاده به موقع از داروهای حل کننده لخته، بهبودی کامل حاصل می‌شود.
گاهی اوقات سکته مغزی ناشی از پارگی یک رگ خونی می‌باشد. این خونریزی داخل جمجمه‌ای باعث فشار به بافت مغز می‌شود. در ابتدا مصدوم ممکن است سردرد شدید داشته باشد. این وضعیت هم چنین می‌تواند موجب فلج شدن یک طرف بدن و حتی اختلال تکلم شود.
گاهی یک فرد ممکن است سکته مغزی خفیفی را بگذراند که در آن ضعف یک طرف بدن یا اختلال تکلم تنها چند دقیقه وجود دارد. این وضعیت حمله ایسکمیک گذرا (TIA) نامیده می‌شود و معمولا با بهبودی کامل همراه است. حملات دیگری ممکن است بعدا اتفاق بیفتند و احتمال یک سکته وسیع در هر زمانی وجود دارد.
استفاده از مفهوم FAST برای ارزیابی سه مشخصه سکته مغزی:
F: ضعف عضلات صورت (Facial weakness): آیا فرد می‌تواند لبخند بزند؟ آیا افتادگی دهان یا چشم دارد؟
A: ضعف اندام فوقانی (Arm weakness): آیا فرد می‌تواند هر دو دست خود را بالا بیاورد؟
S: مشکلات گفتاری (Speech problems): آیا فرد می‌تواند به طور واضح صحبت کند و گفته‌های شما را متوجه می‌شود؟
T: زمان برای فعالیت سریع (Time to act fast): با اورژانس تماس بگیرید.
علائم و نشانه‌ها
- سردرد متوسط تا شدید و تهوع
- سوزن سوزن شدن، بی‌حسی، ضعف یا اختلال حرکتی (فلج) یک طرف بدن
- اختلال در توان عضلات صورت، با افتادگی به یک طرف
- مردمک‌های نابرابر، تاری دید یا دوربینی
- اختلال در کنترل مثانه و روده
- اختلال تکلم یا صداهای بی‌معنی درآوردن
- اختلال تعادل و هماهنگی
- بی‌هوشی یا تغییرات سطح هوشیاری
اقدامات گام به گام
- سطح هوشیاری بیمار را ارزیابی کنید
- اگر بیمار بی‌هوش است وتنفس طبیعی دارد یا کاملا هوشیار نیست، بیمار را در وضعیت ریکاوری (به گونه‌ای که سمت آسیب دیده پایین باشد) قرار دهید.
- باز بودن راه هوایی و وضعیت تنفس را هر چند دقیقه بررسی کنید. در صورت لزوم، آماده شروع انجام احیای قلبی- ریوی باشید (به فصل احیا مراجعه کنید).
با شماره 115 تماس بگیرید.
- از بیمار هوشیار مراقبت کنید
- به بیمار هوشیار کمک کنید در راحت‌ترین وضعیت قرار گیرد.
برای کاهش فشار روی مغز، در موقعیت خوابیده به پشت یا نیمه نشسته، سر را حمایت کنید و بالا نگه دارید.
- به بیمار اطمینان دهید که تا رسیدن آمبولانس کنار او خواهید ماند. اگر مصدوم توان وعملکرد عضلانی خود را از دست داده است یا از اختلال تکلم رنج می‌برد، با گرفتن دست سالم وی، ارتباط اطمینان بخش خود با مصدوم را حفظ کنید.
- با استفاده از مفهوم FAST، از دست دادن توان عضلانی یا ضعف یک طرفه را ارزیابی کنید. اگر بیمار به علت از دست دادن توانایی بلع و اختلال در هماهنگی، نمی‌تواند بزاق دهان خود را کنترل کند، سر را کمی به سمت مبتلا بچرخانید و برای پاک کردن ترشحات از یک پارچه تمیز استفاده کنید.
- هر مشکل گفتاری یا عدم توانایی صحبت کردن را در نظر داشته باشید. اگر بیمار صداهای بی‌معنی ایجاد می‌کند و از ناتوانی خود در برقراری ارتباط مضطرب است، به او اطمینان بدهید که این مشکل ممکن است دائمی نباشد. از بیمار بخواهید استراحت کند.
- سطح هوشیاری، تنفس و سرعت ضربان قلب را هر چند دقیقه بررسی کنید
- هر تغییری را در نظر داشته باشید. در صورت تغییر در سطح هوشیاری بیمار، او را در وضعیت ریکاوری قرار دهید و راه هوایی و وضع تنفس را هر چند دقیقه بررسی کنید. در صورت لزوم آماده شروع احیای قلبی-ریوی باشید (به فصل احیا مراجعه کنید).
دسترسی سریع به آمبولانس برای انتقال به بیمارستان حیاتی است، زیرا برای درمان موفق سکته مغزی ناشی از وجود لخته در عروق مغزی، داروها باید طی دو ساعت اول پس از سکته تجویز شوند. از آنجا که درمان ((حل لخته)) نباید برای مصدوم با سکته مغزی همراه با خونریزی تجویز شود، بررسی‌هایی برای اطمینان از انجام درمان صحیح (نظیر اسکن مغزی)، قبل از شروع درمان انجام می‌شود.
با اینکه تجربه سکته مغزی برای بیمار بسیار ترسناک است، درمان طبی فوری و انجام توان بخشی مناسب پس از مرخصی بیمار از بیمارستان، امکان بهبودی برای بسیاری از بیماران را فراهم می آورد.
